اگر از یک یزدی بپرسیم که در یزد باید کجا را ببینیم اولین جایی که احتمالا معرفی می‌کند، میدان امیرچخماق است، بعد به سراغ باغ دولت آباد می‌رود و احتمالا سومین یا چهارمین جایی که معرفی کند خانه لاریها است. خانه‌ای که بادگیرش به زیبایی بادگیرهای دیگر یزد است و مثل خانه‌های دیگر این شهر کویری، حیاط ها پردار و درخت و سرسبزی دارد.
خانه لاریها کجاست؟
خانه لاریها در خیابان امام خمینی، محله فهادان، مجاور عمارت کلاه فرنگی قرار دارد.
تاریخ پر فراز و نشیب
باورش مشکل است که خانه لاری ها یزد که یکی از اعیانی‌ترین خانه‌های زمان خودش بوده، برای مدتی تبدیل به خانقاه شده باشد، اما از سال ۱۲۸۶ که حاج غلامحسین ملازینل، خانه لاریها را برای حاج محمد ابراهیم لاری ساخت، روز‌های پر فراز و نشیبی بر این خانه گذشت.
لاریها مهاجران شناخته شده‌ای در یزد بودند که ۲۷۰ سال پیش از لار استان فارس برای تجارت به شهر بادگیر‌ها آمدند. ۱۵۰ سال پیش یکی از این لاری‌های مهاجر یعنی حاج محمد ابراهیم لاری خانه‌ای را بنا کرد که خیلی زود به یکی از زیباترین خانه‌های شهر تبدیل شد.
این خانه تا اواخر حکومت رضا شاه در تملک خانواده لاریها بود، اما در این دوره به دلیل به وجود آمدن مشکلات مربوط به انحصار وراثت متروکه شد. در حدود نیم قرنی که این خانه تاریخی در غبار بی توجهی گم شد، اتفاقات زیادی برایش رخ داد.
در مقطعی این خانه خانقاه دراویش مسلک نعمت اللهی شد. سال ۶۳ بود که سازمان میزاث فرهنگی تملک آن را در دست گرفت و خانه لاریها را به محل سازمان میراث فرهنگی تبدیل کرد. با این همه، این پایان داستان خانه نبود. این خانه در سال ۸۵ به ثبت ملی رسید و این روزها علاوه بر اینکه جاذبه گردشگری به حساب می‌آید، محل موزه اسناد شهر بادگیر‌ها هم هست.
خانه لاری های یزد چه قسمت‌هایی دارد؟
خانه لاریها، ۱۷۰۰ متر مساحت و ۱۲۰۰ متر زیربنا دارد. معماری این خانه تاریخی از اصول معماری ایرانی تبعیت می‌کند و در آن حریم خصوصی و دور نگه داشتن فضاهای داخلی از چشم غیرخودی‌ها اصل قرار گرفته است. خانه، سه حیاط دارد و در هر حیاط بخش‌هایی هست که دیدن هر کدام ما را بیشتر با حال و هوای بافت سنتی شهر یزد آشنا می‌کند.
حیاط اول
از در اصلی عمارت نمی‌توان به حیاط اصلی رسید، اما در دوم خانه لاری ها یزد، ما را به این حیاط می رساند. خانه لاریها مثل هر خانه کویری دیگر اندرونی و بیرونی دارد و حیاط در مرکز آن است.
به جز حوض زیبای وسط حیاط که رویش تختی بزرگ گذاشته‌اند و به آن غروب‌نشین می‌گویند، آنچه در حیاط اصلی جلب توجه می‌کند ایوان بزرگی‌ست که به بادگیر بلند خانه می‌رسد. این بادگیر البته تنها بادگیر خانه نیست و فضای داخل خانه بیشتر با بادگیرهای کوچک‌تری خنک می‌شوند که در گوشه گوشه عمارت وجود دارند.
اتاق‌های چهار سوی حیاط برای چهار فصل مختلف مناسب هستند. قسمت شمالی در فصل زمستان و قست جنوبی که شامل تالار و بادگیر است در فصل تابستان فضاهای مناسبی را برای اهالی خانه به وجود آورده‌اند.
در اینجا باید به قسمت‌های شرقی و غربی حیاط هم نگاهی بیندازیم. در قسمت شرقی اتاق آینه، مطبخ و سرداب قرار دارد. این بخش خانه مناسب فصل پاییز ساخته شده و ضلع غربی که بهارخواب در آن است، ویژه فصل بهار است.
اگر بنا داریم به داخل اتاق‌ها قدم بگذاریم باید سه پله از حیاط بالا برویم. اتاق‌های مختلف این عمارت که هر کدام کارکرد خاصی دارند به دلیل آینه‌کاری‌ها، گچ‌بری‌ها، نقاشی‌ها و البته شیشه‌های رنگی در‌ها و پنجره‌هایش معروفند.
هنوز جاهای دیدنی حیاط اصلی تمام نشده‌اند. از حیاط اصلی می‌توانیم به سرداب خانه برویم که زیر ایوان اصلی‌ست. برای رسیدن به سرداب که سقفش به صورت طاق تویزه (طاقی از گچ و نی) ساخته شده است و در داخل آن دو شمسه رنگین خودنمایی می کنند، باید ۳۸ پله پایین برویم.
حیاط میانی
ساختار حیاط میانی مشابه حیاط اصلی‌ست. این حیاط که البته کوچک‌تر از حیاط اصلی‌ست به هفت‌دری‌ها، پنج‌دری‌ها و سه‌دری‌هایش معروف است.
در شمال غربی حیاط، یک هفت‌دری هست و در مقابل آن دیواری تراش خورده قرینه اتاق هفت دری قرار دارد. در بخش شمال شرقی، یک پنج دری و یک سه دری هست. ساختار حیاط میانی باعث شده از بیرون مجموعه‌ای زیبا و متقارن از طاق نماها را ببینیم.
حیاط سوم
حیاط سوم هر چند خیلی کوچک است و تنها یک اتاق دارد، اما ساختار جالب معماری‌اش حکایت از اهمیت این فضای دنج دارد. اینطور به نظر می‌آید اهل خانه وقتی می‌خواستند خلوت کنند و به جای ساکت و آرامی بروند این قسمت از خانه را انتخاب می‌کردند.
حالا باید از حیاط میانی به حیاط سوم برویم، اما در گذشته ورودی جداگانه‌ای برای این حیاط وجود داشته است. حیاط سوم یک طبقه بلندتر از حیاط میانی‌ست و نورش از نورگیر وسط سقف که در وسط حیاط قرار دارد، تامین می‌شود.
رفتن به خانه لاریها یک تیر و دو نشان است؛ از طرفی از معماری زیبا و آرامش‌دهنده خانه لذت می‌بریم و از طرف دیگر می‌توانیم از موزه اسناد یزد که یکی از پر بازدید‌ترین موزه‌های شهر بادگیر‌هاست، دیدن کنیم.
ساعت بازدید
از ساعت ۸ صبح تا ۱۹ و ۳۰ دقیقه می‌توانیم از این خانه دیدن کنیم.
نوشته همه چیز درباره خانه لاریها اولین بار در وبلاگ اسنپ تریپ. پدیدار شد.
