غفلت از طبیعت گردی؛ از کوه های مریخی تا مرنجاب

منابع و جاذبه های طبیعی در ایران سالانه بسیاری از طبیعتگردان و گردشگران داخلی و حتی خارجی را جذب خود می کند اما کمبود تجهیزات و زیرساخت های لازم، مانعی برای توسعه این شاخه از گردشگری شده است.

ایرنا: وقتی تصمیم به سفر می گیرید چه عواملی روی انتخاب مقصد شما تاثیر گذار است؟ قطعا هزینه سفر، امکان دسترسی و خدمات و تسهیلات مقصد مثل اقامت برای شما مهم است اما جاذبه های مقصد مهم ترین عامل است که شما را به آن مقصد می کشاند وعزم شما را برای سفر جزم می کند.
مقاصد میراثی و زیارتی یکی از جاذبه ها محسوب می شود که مسافران خودش را دارد، کسانی که به دنبال بهره های معنوی هستند یا با دیدن میراث کهن فرهنگی حیرت زده می شوند. در این میان جاذبه های طبیعی کم نیستند که مسافران زیادی را به سمت خود می کشاند.
جغرافیای ایران پهناور در موقعیتی خاص از کره زمین قرار دارد که علاوه بر تنوع آب و هوایی، عوارض جغرافیایی مثل کوهستان ها و بیابان و دریا، منابع های طبیعی بسیاری را برای ما رقم زده است. بر همین اساس می توان مقصدهای گردشگری و جاذبه های طبیعی در ایران را تقسیم کرد و برشمرد.
یکی از مقاصد طبیعی گردشگری، کوهستان است. از گذشته مناطق کوهستانی به عنوان مکان هایی بکر و آرام و بدون هیاهیوی شهری مد نظر انسان بوده اند. درنوردیدن کوهستان ها و قلل مرتفع برای انسان ها هیجانی دارد که گردشگران را به خود جذب می کند. با رشد اهمیت کوهستان در گردشگری، عملکردهای متنوعی برای آنان در نظر گرفته شد که می توان به ورزش های زمستانی، کوه نوردی و… اشاره داشت.
در ایران برخی از مناطق در رشته های کوه های البرز و زاگرس همواره از جاذبه های گردشگری بوده است. علاوه بر آن فرهنگ ییلاق نشینی در دامنه های جنوبی و شمالی البرز، زاگرس، شمال خراسان، کوه های مرکزی و آذربایجان یکی دیگر از جاذبه های گردشگری کوهستانی است.
ارتفاعات رشته کوه البرز یکی از ظرفیت هایی بوده که برای توسعه گردشگری زمستانی با رونق پیست های اسکی همراه بوده است. در همین خصوص، نزدیکی پیست های آبعلی، شمشک، دیزین و… به شهر تهران، موقعیتی استثنایی برای جذب گردشگر داخلی و نیز از کشورهای همسایه و خلیج فارس با ترویج اسکی و سورتمه رانی دارد.
نمی توان از کوهستان صحبت کرد ولی به طبیعت گردی ماجراجویانه اشاره نکرد. چنانکه بسیاری از گردشگران به دنبال لحظه فرود از صخره با طناب هستند یا برای کنجکاوی به دل کوهستان می زنند تا یک غارنوردی هیجان انگیزی را تجربه کنند. صخره نوردی و پرواز با گلایدر و پاراگلایدر از دیگر ظرفیت های کوهستان ها محسوب می شود. به عنوان مثال ارتفاعات استان زنجان یکی از مراکز کوهنوردی و صخره نودی شناخته می شود ولی کوه های مخملی خرم آباد و ارتفاعات جنوب غربی زاگرس همچنان ناشناخته هستند. برای تجربه لذت پاراگلایدر هم می توان به آبسرد دماوند، درود خراسان، دهنه اخلمد مشهد رفت.
در گردشگری کوهستان می توان به مقاصد پرطرفدار جنگل نوردی نیز اشاره کرد به عنوان مثال پارک ملی گلستان، جنگل ابر افراتخته، جهان نما، بولای دودانگه و چهاردانگه، جنگل الیمستان هراز در آمل، جنگل واز که دارای سرخدار بوده، حوزه کجور، چهار باغ چالوس، جنگل خشک داران، قلعه رودخان، سیاه رودبار گیلان و … است. بخشی از جنگل های شمال کشور که به عنوان جنگل های هیرکانی و فسیل زنده شناخته می شود چنان ارزشمند است که برای ثبت جهانی منتظر است.
در صنعت جهانگردی فرامدرن، مناطق خشک و بیابانی مورد توجه است. نیمی از پهنه ایران را نیز اقلیم خشک و بیابانی تشکیل داده است. لند فرم های بیابانی، زندگی جانوری و … از جاذبه های این مناطق است. یکی از طبیعت گردی های این مناطق، گردشگری نجوم است. همچنین در دسته سفرهای ماجراجویانه می توان به سافاری- ماشین سواری بر روی شن- شترسواری اشاره کرد.
دشت لوت به ویژه شهداد کرمان به عنوان گرم ترین نقطه زمین با وجود کلوت های زیبا یکی از مناطق گردشگرپذیر محسوب می شود که در میراث طبیعی جهان نیز ثبت شده است. وجود اقامت سراها و خانه های بوم گردی در کویر یکی از تسهیلاتی بوده است که در سالهای اخیر توجه بسیاری به آن شده و در جذب گردشگران موثر بوده است که در این راستا می توان به هتل کپری قلعه گنج و کاروانسرای زین الدین یزد اشاره کرد.
دسترسی به دریا از شمال و جنوب، آب و هوایی خاص در این مناطق را به وجود آورده که همواره برای تفریح و سفر جذاب بوده است. یکی از نواحی ساحلی که کمتر به جاذبه های آن پرداخته شده، سواحل مکران تا بندرعباس و خلیج گواتر است. جاذبه های طبیعی کوه های مریخی، لندفرم های ساحلی، گِل افشان چابهار و… در دنیا بی نظیر است.
جزایر خلیج فارس نیز از مواهب طبیعی بی نصیب نمانده اند، چنانکه توده های عظیم گنبد نمکی جزیره لارک، مرجان های دریایی در جزیره کیش، خاک رنگارنگ جزیره هرمز و ژئوپارک قشم در وصف نگنجند.
مقاصد ساحلی با گردشگری ساحلی همچون قایق سواری، ورزش های آبی مثل جت اسکی، موج سواری و… شناخته می شود اما از فعالیت های طبیعت گردی که می توان در این مناطق مشاهده کرد، پرنده نگری در جزیره آشوراده در دریای خرز، پوشش گیاهی منحصر به فرد مثل جنگل حرا در خلیج فارس، غواصی و مشاهده جانواران آبزی و لاک پشت ها به خصوص لاک پشت پوزه عقابی در سواحل قشم است.
علاوه بر این مقاصد طبیعی، می توان به سایر جاذبه های طبیعی که گردشگران را جذب می کند اشاره کرد. وجود چشمه های آب معدنی و امکان حمام لجن می تواند جاذبه گردشگری سلامت واقع شود. یکی از معروف ترین آنها چشمه های آب گرم سرعین و اردبیل و حمام لجن در دریاچه ارومیه است.
مشاهده حیات وحش نیز یکی از فعالیت های گردشگری مبتنی بر طبیعت است که هم می تواند در زیستگاه های طبیعی باشد و یا در زیستگاه های غیر طبیعی مثل آکواریوم ها، باغ پرندگان، باغ های گیاهشناسی، باغ وحش و … . در همین ارتباط بزرگترین مجموعه تفریحی و گردشگری آکواریم و باغ خزندگان ایران اوایل تیرماه امسال در بندر انزلی افتتاح شد. قدیمی ترین و بزرگ ترین باغ گیاه شناسی ملی ایران در اراضی چیتگر تهران قرار دارد. در این زیستگاه های طبیعی و غیرطبیعی می توان تجربه ناب مشاهده گل ها و درختان و عکاسی از طبیعت را داشت.
حال باتوجه به این مقاصد متنوع طبیعی، این سوال پیش می آید که گردشگران بیشتر به کدام یک از این مقاصد سفر می کنند.
در همین ارتباط پژوهشگر ایرنا با کارشناس فروش تورهای ورودی شرکت اسپیلت البرز گفت و گو کرد.
این کارشناس گفت: طبیعت گردهای تورهای ورودی یا خارجی ها اغلب کوه نورد هستند و علاقه مند به صعود به قله دماوند و در درجه بعدی کویرهای ایران بسیار مورد علاقه گردشگران خارجی است. اغلب تورهای ورودی به ایران به اصفهان و شیراز و سایت ثبت شده در یونسکو می روند ولی در پنج سال اخیر طبیعت ایران بهتر معرفی شده است و تعداد بیشتری برای طبیعت گردی به ایران می آیند.
این کارشناس فروش درباره استقبال و علاقه مردم به طبیعت گردی گفت: باتوجه به فصل مناسب، کویرهای مرکزی، مرنجاب و مصر بسیار مورد علاقه مردم است و سپس جنگل ها مثل جنگل های سوادکوه مقاصد طبیعت گردی تورهای داخلی است.
باتوجه به اینکه در سال های اخیر کویر یکی از مقاصد پرطرفدار است، به نظر می رسد باید بیش از پیش به این سرمایه طبیعی توجه کرد. بخش بزرگی از مقاصد گردشگری طبیعی، منابع طبیعی و از مواهب الهی هستند که بدون دخل و تصرف انسانی توانسته است گردشگران طبیعت گرد را جذب خود کند اما با برنامه ریزی توسعه گردشگری طبیعی، این منابع را می توان به جاذبه های گردشگری تبدیل کرد.
به گفته کارشناسان، اساسا وقتی منبع طبیعی به جاذبه تبدیل می شود که عوامل تاثیرگذار بر انتخاب سفر مثل دسترسی و تسهیلات و خدمات در مقصد فراهم شود و از طرف دیگر با تبلیغات تصویری و بازاریابی، گردشگران را به سمت جاذبه هدایت کرد. اما در ایران طبیعتگردی مبتنی بر استفاده از آن منبع طبیعی است و تجهیزات و زیرساخت های لازم تعبیه نمی شود. در این صورت است که آتش سوزی جنگل ها، انباشت زباله در طبیعت و … را شاهد هستیم که نهایتا به تخریب طبیعت و از دست رفتن منبع گردشگری منجر خواهد می شود.
اگر تجهیزات و زیرساخت های لازم در طبیعت فراهم باشد و از طرف دیگر گردشگران خود را برای حضور صحیح و خردمندانه در طبیعت آماده کنند، می توان از گردشگر مسوولیت پذیر صحبت کرد که ملاحظه طبیعت را می کند و طبیعت برای اغراض و نفع شخصی استفاده نمی کند. در این صورت، مواهب الهی برای نسل های آینده نیز خواهد ماند.