عقب ماندن ایران از رقبایش در صنعت گردشگری جهان

افتتاح اخیر فرودگاه بین المللی استانبول و نقشه راه ترکیه برای افزایش گردشگران بین المللی، موید برنامه ریزی و راهبرد رقبای منطقه ای ایران در بدست آوردن سهم بیشتری از صنعت گردشگری جهان است.

ایرنا: فرودگاه استانبول در ترکیه به عنوان بزرگترین ترمینال فرودگاهی زیر سقف جهان آماده به شروع فعالیت شده است. به ادعای مسوولان ترکیه با اجرایی شدن فاز نهایی این فرودگاه در سال ۲۰۲۳ ظرفیت جابه جایی آن به ۲۰۰ میلیون مسافر در سال خواهد رسید. فاز اول این فرودگاه نیز ظرفیت جابه جایی سالانه ۹۰ میلیون مسافر را دارد.
توسعه زیرساخت های حمل و نقلی به خصوص ناوگان هوایی یکی از اساسی ترین موارد برای افزایش درآمدهای صنعت گردشگری است. چنانکه بنا به آمار سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)در سال ۲۰۱۷، ۵۷ درصد سفرها با هوایی بوده است.
افتتاح چنین فرودگاهی با نقشه راه گردشگری ترکیه همخوانی دارد. چنانکه بنا به گفته وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه آنان در سال ۲۰۲۳ میزبان ۵۰ میلیون نفر گردشگر و با درآمد ۵۰ میلیارد دلار خواهند بود.
به تبع چنین نقشه راهی، ترکیه درحال توسعه زیرساخت های خود است ولی هدف آنان برای خودشان دور از ذهن نیست زیرا در سال ۲۰۱۷، حدود ۳۲ میلیون گردشگر از ترکیه بازدید کرده است و به درآمد ۲۶ میلیارد دلاری رسیده اند.
بنا به آمار سازمان جهانی گردشگری(UNWTO) در سال ۲۰۱۷ ترکیه توانسته است خود را به جایگاه هشتم جهانی در ورود گردشگران برساند.
رشد جایگاه ترکیه در جذب گردشگران می تواند الگویی برای سایر کشورها باشد که چه طور با برنامه ریزی برای مقاصد توریستی و توسعه ناوگان حمل و نقلی و هتلداری توانسته اند درآمد ملی شان را افزایش دهند، در صورتی که آنان بدون پشتوانه ذخایر نفتی به این مرتبه از رونق گردشگری رسیده اند.
بیشترین مسافران به ترکیه، آلمانی ها، روس ها و انگلیسی ها هستند، همچنین با رشد صنعت گردشگری حلال، ترکیه یکی از کشورهای مهم مقصد برای گردشگری حلال است.
سایر کشورهای منطقه از جمله کشور ما نیز می توانند از الگوهای موفق گردشگری حلال و اسلامی مثل ترکیه و مالزی استفاده کنند. چنانکه با لحاظ کردن فرصت ها و مزیت نسبی ایران در گردشگری می توان با کشورهای منطقه در جذب توریست وارد رقابت شد زیرا با گستره بزرگ جغرافیایی و تنوع آب و هوایی و همچنین تاریخ غنی این سرزمین موقعیتی را برای گردشگری دارد که کمتر کشوری در همسایگی ما می تواند انواعی از گردشگری های طبیعتگردی و فرهنگی و … را داشته باشد.
همانطور که عنوان شد در گردشگری حلال، مسلمانان می توانند طبق آداب شرعی و دینی مثل غذاهای حلال و استخرهای تفکیک شده و … برنامه های تفریحی و گردشگری خود را داشته باشند. براساس آمارهای سازمان جهانی گردشگری، صنعت گردشگری حلال در آینده رشد مثبتی را تجربه می کند. در صورتی که ایران سهم اندکی از این صنعت را دارد و در میان ۱۰ کشور مقصد گردشگری حلال مطرح نیست.
یکپارچه سازی سیستم اداری گردشگری درسطح وزارتخانه یک تجربه موفق در کشورهای مقصد گردشگری امروز است. چنانکه ترکیه با اضافه کردن وزارت فرهنگ و گردشگری در سال ۲۰۰۳ به دولت، توانست با سیاستگذاری و تدوین استراتژی بلند مدت در توسعه گردشگری موفق شود.
در ایران، پیش از این سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در قالب معاونت ریاست جمهوری بوده اما چندان توان کار اجرایی در گردشگری نداشته است. با این حال، در آذر ماه سال گذشته نمایندگان مجلس شورای اسلامی با تبدیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به وزارتخانه موافقت کردند.
درباره تجربه دیگر در سطح کلان می توان به تدوین سیاست های کلان گردشگری و اسناد بالادستی اشاره کرد چنانکه ترکیه در یک فرایند بلند مدت تا صدمین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه در سال ۲۰۲۳ برنامه هایی برای توسعه گردشگری خود دارد که ساخت فرودگاه بین المللی استانبول نیز از جمله این موارد است.
در این مورد سند چشم انداز توسعه میراث فرهنگی و گردشگری ایران با هدف ۲۰ساله از ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۴تدوین شده است اما چندان تعهدی در اجرای آن نبوده و وضعیت کنونی ایران با اهداف سند چشم انداز فاصله دارد. در حدود یکسال گذشته نیز صحبت از تدوین سند راهبردی توسعه گردشگری کشور در برنامه ششم توسعه بود و طبق آخرین اظهارات صورت گرفته این سند برای تایید نهایی به کمیسیون فرهنگی دولت ارسال شده است.
ایران نیز همانند ترکیه باید بیش از تدوین اسناد بر اجرای برنامه ها، توسعه زیرساخت های لازم و … اهتمام داشته باشد تا صنعت گردشگری ایران بتواند به عنوان منابع مالی پایدار نقش داشته باشد.
تجربه دیگری که در اکثر کشورهای گردشگر پذیر صورت گرفته است، طراحی شعار و برند گردشگری است. در اهمیت برند ملی گردشگری باید گفت که کشور با آن تصویر و شعار در افکار عمومی جهان شناخته می شود. به طور مثال ترکیه، با شعار «مهمان ما باشید» در رویدادهای بین المللی و نمایشگاه های گردشگری شرکت می کند. مالزی نیز خود را با شعار «آسیای واقعی» معرفی می کند تا گردشگران جهانی را به خود جلب کند.
اما تاکنون گردشگری ایران یک برند مشخص نداشته است. در سال های اخیر با وجود اهمیت این موضوع، شعارهای «ایران را بهتر بشناس» و «در ایران شما را می بینیم»، «ایران را باید دید» مطرح شد اما هیچ کدام از آنها نتواستند به جایگاه قوی در برند ملی ایران برسند.
در جمع بندی می توان چنین گفت که اگرچه مختصات فرهنگی و تنوع گردشگری ترکیه و ایران متفاوت است اما چنین کشوری می تواند نمونه ای از رشد و توسعه گردشگری برپایه برنامه ریزی و اجرا در بازه کمتر از ۲۰ سال برای ما باشد.
در هر صورت نباید از حق گذشت که با وجود شرایط خاص در کشور ما، تحریم ها و موانع متعدد برای ورود مسافران خارجی به ایران، مسوولان و برنامه ریزان گردشگری در ایران تلاش های بسیاری برای رفع این موانع مثل اجرای ویزای بدون مُهر و برچسب می کنند.