«محله کلیمی‌ها»، «اودلاجان»، «عودلاجان»، «سرچال» و … . این‌ها اسامی مختلفی‌ست که عودلاجان را با آن صدا می‌زنند. محله‌ای که همزمان با انتخاب تهران به عنوان پایتخت تشکیل شد و امروز از یک کوچه معمولی به یک شهر-موزه تبدیل شده است.
محله عودلاجان کجاست؟
عودلاجان در جنوب میدان بهارستان قرار گرفته و خیابان مصطفی خمینی از آن می‌گذرد. در واقع عودلاجان بین بازار تهران، چهارراه مولوی و میدان بهارستان واقع شده و از هر سمت یک ورودی دارد. ورودی بازار از مسیر چهارراه سیروس می‌گذرد و از روبروی بازار آهنگرها شروع می‌شود. ورودی میدان بهارستان هم از خیابان سرچشمه در خیابان مصطفی خمینی آغاز می‌شود.
دو ایستگاه مترو پانزده خرداد و بهارستان، نزدیک‌ترین ایستگاه‌های مترو به این محله هستند. وقتی از این ایستگاه‌ها پیاده شدیم، باید حدود ۱۵ دقیقه پیاده روی کنیم تا به محله برسیم. اگر حال و هوای پیاده‌روی را نداریم باید با تاکسی از میدان بهارستان به سمت پانزده خرداد برویم و از آنجا به سوی عودلاجان تهران حرکت کنیم.
چرا اسمش عودلاجان است؟
از اسم این محله می‌توان فهمید که ریشه آن به سال‌های دور و درازی می‌رسد. سال‌هایی که هنوز تهران قریه‌ای کوچک بود. عودلاجان هم به جایی گفته می‌شد که نهرهای آب تقسیم می‌شدند. به غیر از عودلاجان و اودلاجان، به این محله سرچال هم می‌گفتند. دلیل نامگذاری سرچال هم به چاله‌های زیادی برمی‌گردد که با باریدن باران، آب داخل این چاله‌ها جمع و سرریز می‌شد.
چه چیزهایی در این محله منتظرمان است؟
هر گوشه محله که بایستیم لوکیشن مناسبی برای عکس گرفتن داریم. این منطقه با کوچه‌ها و تیمچه‌های باریکی که بافت سنتی‌شان را حفظ کرده‌اند، پیاده‌روی را تبدیل به سفری یک روزه در تاریخ می‌کند.
اینجا، سه محله اصلی به نام‌های پامنار، امامزاده یحیی و ناصر خسرو دارد. خیلی‌ها برای دیدن امامزاده یحیی، امامزاده‌ای که قدمتش به دوران مغول‌ها می‌رسد، به این محله می‌آیند. اگر از خیابان پانزده خرداد پیاده‌روی را شروع کنیم، اول وارد محله امامزاده یحیی می‌شویم. این محله، کوچه‌های خیلی باریک با خانه‌های کوچک و قدیمی چسبیده به هم دارد.
کنار امامزاده، کهن‌ترین چنار تهران که قدمتش به ۹۰۰ سال می‌رسد، سرش را به سمت آسمان بالا برده. از سوی دیگر روبروی امامزاده و در کوچه ابوالقاسم، موزه تهران قدیم یا همان سرای کاظمی، عمارت آجری شکلی‌ست، شامل نگارخانه، موزه مردم‌شناسی، تالار مشاهیر، تماشاخانه و کتابخانه تخصصی تهران‌شناسی.
در نزدیکی این دو، مدرسه معمارباشی، یک مدرسه وقفی قدیمی‌ست که روزی جنبش مشروطه از مقابل آن شروع شده است. داخل این بنا نمی‌توان رفت، اما می‌توان از بیرون سر در آن را نگاه و تاریخ را مرور کرد.
همین مسیر را اگر ادامه دهیم به خانه فخر الملوک می‌رسیم که یک سفره خانه سنتی به نام نان و نمک است. بنای آن حدود ۱۲۰ سال قدمت دارد و ساختمانش با داشتن یک حیاط، حوض و شاه‌نشین بسیار زیبا، از سفره‌خانه‌های معروف محله است.
خانه مدرس، یکی از آن خانه‌های قدیمی‌ست که مشابهش را فقط در فیلم‌های قدیمی دیده‌ایم. حیاط و ایوان آجری و حوض وسط آن به همراه گلدان‌هایی که روی ایوان گذاشته شده ما را به خاطره خانه مادربزرگ می‌برد. بعضی‌ها نه به خاطر شکل و شمایل ظاهر خانه، بلکه به خاطر اسناد، کتاب‌ها و قراردادهای مختلف به دیدن این خانه در امیرکبیر شرقی (امین حضور)، کوچه شهید جاویدی (میرزا محمود وزیری) و بن بست مدرس (کوچه نصیرالدوله ) می‌آیند.
عودلاجان در تهران، کوچه‌هایی باریک و کم‌عرض و پیچ در پیچی دارد که در این محله مسلمان، زرتشتی و کلیمی در کنار هم زندگی می‌کردند. به خاطر اینکه کلیمی‌ها قبل از همه زندگی در این منطقه را آغاز کرده بودند گاهی آن را به محله کلیمی‌ها هم می‌شناسند. کنیسه عزرا یعقوب، روزگاری محل عبادت بوده و بعد از مدتی متروک شده است. برای پیدا کردن آن باید حواسمان را جمع کنیم و به دنبال دری زرد رنگ و زنگ‌زده با چند ستاره آهنی رویش بگردیم.
در عودلاجان، «اولین»های زیادی وجود دارد. مثلا اولین بانک ایران در تیمچه اکبریان در این محله تاسیس شده است؛ البته این بنا امروز به سفره‌خانه سنتی طهرون تغییر نام داده، جایی که به خاطر دیزی‌هایش در شهر مشهور است. بنای این سفره‌خانه به ۲۶۰ سال قبل می‌رسد.
یکی از دیدنی‌های معروف محله، بازارچه سنتی آن است. جایی که یک سرای اصلی و کوچه‌های فرعی دارد و سقفش با گنبدهای قوسی شکل پوشانده شده است. داخل بازار صنایع دستی، ظرف‌های میناکاری شده، سفالی و مسی می‌فروشند. حتی اگر نخواهیم چیزی بخریم، دیدن این مغازه‌های قدیمی با قفل و چفت دستی، ارزش دیدن دارند.
بعد از دیدن بازارچه در عودلاجان تهران می‌توان با خرید یک بلیط سه هزار تومانی، حمامی را هم پیدا کرد که کریم آب منگل در آنجا کشته شد. حمام نواب که حالا دیگر حمام نیست و اثری از فیلم قیصر در آن دیده نمی‌شود و در عوض به مرکز فروش صنایع دستی تبدیل شده است.
سریال پدرسالار را هم در یکی از خانه‌های قدیمی این محله به نام عمارت مهرانگیز ساخته‌اند. این خانه قاجاری امروز به خانه فرهنگ امامزاده یحیی تبدیل شده است.
عکس: مجله شهروند و خبرگزاری تسنیم
نوشته راهنمای پیاده‌روی در عودلاجان اولین بار در وبلاگ اسنپ تریپ. پدیدار شد.
